kutubhona

бўлади, аҳлимда менинг халифам бўлади?» Шунда бир киши (Шарик унинг исмини айтмади): ё Росулуллоҳ, сиз бир денгиз бўлсангиз, буни ким ҳам қила оларди, деди. Шундан сўнг Пайғамбар с.а.в. буни ўзининг аҳли байтига таклиф қилди. Шунда Али: мен, деди». Насс шу ерда ниҳоясига етди. Бу нассдан аён бўлиб турибдики, Росулуллоҳ с.а.в. ўз аҳлидан қарзини тўлаб, ваъдаларини бажарадиган бир шахс бўлишини талаб қилиб, бунинг мукофоти ўзи билан жаннатда бўлиш ва аҳлида халифа бўлиш эканини айтганлар. Шунда Али: мен, деган. Бу икки нассда васиййим сўзи йўқ, халифам сўзи эса мутлақ эмас, аксинча аҳлга муқайяд бўлиб келди. Аҳлда халифа бўлиш ҳокимият ва имомат мансабида халифа бўлишдан бошқадир. Аҳлда халифа бўлишнинг ҳокимиятда халифа бўлишга алоқаси йўқ. Бу саҳиҳ китобларда келган насслардир. Улар бир-бирига яқин бир неча лафзлар билан ва битта маънодаги ривоятларда келган. Уларнинг биронтасида васиййим калимаси келмаган, халифам калимаси эса мутлақ бўлиб келмаган. Сиҳоҳ соҳибларидан ҳеч ким васиййим ёки мутлақ халифам калимаси бор биронта ҳадисни ҳеч бир ишончли ривоятчилар орқали ривоят қилмаган. Алига нисбатан ҳам ва ундан бошқасига нисбатан ҳам бундай сўз айтилганини ривоят қилишмаган. Демак бу ҳам ҳужжатликдан тушади. Чунки бунга саҳиҳда ҳеч бир далил йўқ.

Энди Алининг халифа қилиб қолдирилгани ҳақида ҳужжат келтирадиганлар ривоят қилиб “ҳадисуддор”, деб ном беришган нассга келсак, шу ривоят билан келган бу насс дироятан рад қилинади. Ҳадисни рад қилиш маъно жиҳатидан бўлса дироятан, санад жиҳатидан бўлса ривоятан рад қилинган дейилади. Агар ҳадис дироятан ёки ривоятан рад қилинса эътиборга олинмайди ва у ҳужжатликдан тушади. “Ҳадисуддор” қуйидаги бир неча ишга кўра дироятан рад қилинади:

Биринчидан: Бу ҳадисда Росулуллоҳ с.а.в. оли Абдулмуттолибдан даъватни етказишда қўллаб-қувватлашини талаб қилгани ва бошқарув ўзидан кейин уларники бўлишини шарт қилгани (яъни қўллаб-қувватлашлари эвазига ҳокимият уларники бўлиши шарти билан талаб қилгани) кўриниб турибди. Бу икки жиҳатдан ботилдир: биринчи жиҳат шуки, бу ҳадис Росулуллоҳ с.а.в.нинг бани Омир қабиласи талабини рад